Promotieonderzoek Alternatieve Bekostiging Infrastructuur

De verstedelijkingsopgave in binnen- en buitenland gaat gepaard met een grote behoefte aan nieuwe stedelijke voorzieningen. Denk bijvoorbeeld aan nieuwe ov-lijnen en warmtenetten of het klimaatadaptief maken van de gebouwde omgeving. Publieke middelen zijn echter veelal ontoereikend om al deze voorzieningen te betalen. Daarom zijn publieke en private partijen in Nederland al enige tijd op zoek naar alternatieve bekostigingsinstrumenten. Onder de noemer value capture vindt ook in de wetenschap veel onderzoek plaats naar nieuwe strategieën om publieke voorzieningen te bekostigen. Een rode draad in beide zoektochten is een focus op bijdragen van lokale baathebbers; actoren die baat hebben bij de aanleg van infrastructuur maar daar vooralsnog niet of weinig direct aan bijdragen.

Ondanks deze brede interesse in value capture wordt het weinig geïmplementeerd. Het toepassen van een institutionele bril helpt te begrijpen waarom. Lokale baathebbers laten meebetalen aan infrastructuur vraagt immers om meer dan enkel een nieuw instrument. Het vraagt om een verandering van formele instituties, denk bijvoorbeeld aan regelgeving om freeriding tegen te gaan. Maar het kan ook vragen om een wijziging van informele instituties, zoals de bereidheid van private partijen om bij te dragen aan bekostiging. Zowel uit de praktijk als de theorie blijkt dat dergelijke instituties lastig te veranderen zijn.

In zijn promotieonderzoek analyseert Simon van Zoest de (on)mogelijkheden om lokale partijen bij te laten dragen aan de bekostiging van stedelijke voorzieningen vanuit een institutionele bril. Wat zijn de belangrijkste barrières? Door welke causale mechanismen kunnen die barrières worden overwonnen? Welke condities moeten daarvoor aanwezig zijn? En wat zijn de implicaties hiervan voor de gebiedsontwikkelingspraktijk?

Het onderzoek bestaat uit diepgaand kwalitatief casusonderzoek met een combinatie van process tracing binnen individuele casussen en cross-case analysis daartussen. Het theoretisch kader bouwt voort op theorieën uit rational choice institutionalism en historical institutionalism. Dataverzameling vindt plaats middels een combinatie van (participerende) observatie, semigestructureerde interviews en documentanalyse.

Tom Daamen en Simon van Zoest hebben reeds onderzocht hoe nieuwe bekostigingsstrategieën in Londen, New York en Kopenhagen tot stand zijn gekomen. In de publicatie Daadkracht en Drang presenteren ze zes inzichten uit deze steden, opgevolgd door drie aanbevelingen voor Nederland.

Momenteel focust Simon zich op Nederlands casusonderzoek. De eerste twee casussen betreffen twee opgaven waarvoor betrokken actoren op dit moment de mogelijkheid tot nieuwe bekostigingsstrategieën onderzoeken: de verstedelijking en mobiliteitstransitie in de Brainportregio Eindhoven en het doortrekken van de Noord/Zuidlijn in de metropoolregio Amsterdam.

Nieuwsgierig naar eerste resultaten? Bekijk onderaan de kennisproducten of lees verder via deze artikelen:

Kennisproducten